Česta pitanja za tendere i ISO standarde
Na ovoj stranici možete provjeriti pitanja i odgovore koji se odnose za učešće na javnim nabavkama.
*Sva pitanja su generička. Kontakirajte nas za više informacija.
Šta su ISO standardi i zašto su važni za javne nabavke?
ISO (Međunarodna organizacija za standardizaciju) standardi su međunarodno priznate smjernice koje obezbjeđuju da proizvodi, usluge i procesi ispunjavaju određene zahtjeve za kvalitet, bezbjednost i efikasnost.
U javnim nabavkama, ISO standardi igraju ključnu ulogu u obezbjeđivanju transparentnosti, pravednosti i efikasnosti u procesu nabavke.
Oni pružaju zajednički okvir organizacijama da pokažu usklađenost sa zakonskim i regulatornim zahtjevima, poboljšaju efikasnost i unaprijede vjerodostojnost kod zainteresovanih strana.
ISO standardi su međunarodni standardi!
Pojmovi:
- ISO – Međunarodna organizacija za standardizaciju koja donosi međunarodne standarde u različitim oblastima (kvalitet, bezbjednost, informacione tehnologije, energija i dr.).
- Standard – dokument koji sadrži dogovorene zahtjeve, smjernice ili specifikacije kojima se osigurava da proizvodi, usluge ili sistemi funkcionišu na dosljedan i kvalitetan način.
Može biti tehnički standard (npr. za materijale, proizvode) ili standard sistema menadžmenta (npr. ISO 9001, ISO 14001, ISO 27001). - IAF (International Accreditation Forum) – globalna organizacija koja povezuje nacionalna akreditaciona tijela i osigurava međusobno priznavanje sertifikata na međunarodnom nivou.
- Akreditaciono tijelo – nacionalna institucija koja potvrđuje da sertifikaciona tijela rade u skladu sa međunarodnim pravilima (npr. u Crnoj Gori to je Akreditaciono tijelo Crne Gore – ATCG).
- Sertifikaciono tijelo – organizacija koja sprovodi sertifikacione audite i izdaje ISO sertifikate, uz obavezu da ima važeću akreditaciju za oblast u kojoj vrši sertifikaciju.
U nastavku se nalaze česta pitanja vezana za tendere i ISO standarde,
dok je ispod prikazan primjer oznake i izgleda stranice standarda.
Nekoliko ISO standarda obično je potrebno ili se referiše u procesima javnih nabavki, zavisno od prirode dobara ili usluga koje se nabavljaju. Neke od najčešće traženih ISO standarda uključuju:
- ISO 9001 (Sistemi upravljanja kvalitetom)
- ISO 14001 (Sistemi upravljanja životnom sredinom)
- ISO 45001 (Sistemi upravljanja zaštitom na radu)
- ISO/IEC 27001 (Sistemi upravljanja informacionom sigurnošću)
- ISO 50001 (Sistemi upravljanja energijom)
Ovi standardi pružaju smjernice za upravljanje kvalitetom, ekološke performanse, bezbednost na radu, upravljanje informacionom sigurnošću i upravljanje energijom, pomažući organizacijama da pokažu svoju posvećenost ispunjenju regulatornih zahteva i dostavljanju visokokvalitetnih proizvoda ili usluga.
Proces dobijanja ISO sertifikata ne može se sprovesti brzo, jer sertifikacija podrazumijeva da organizacija prvo mora uspostaviti sistem upravljanja u skladu sa zahtjevima ISO standarda.
Najprije se sprovodi faza implementacije – izrada potrebne dokumentacije, obuka zaposlenih i praktično usklađivanje procesa sa zahtjevima standarda. Nakon toga se sprovodi interni audit kako bi se provjerilo da li je sistem u potpunosti funkcionalan i spreman za sertifikacionu provjeru.
Tek nakon toga organizacija se može prijaviti sertifikacionoj kući za sertifikacioni audit. Rok za dobijanje sertifikata zavisi od veličine organizacije, složenosti procesa, broja lokacija i raspoloživih termina kod sertifikacione kuće.
Uobičajeno je da za manje organizacije proces traje nekoliko mjeseci (najčešće od tri do šest), dok za veće organizacije sa preko hiljadu zaposlenih može potrajati godinu dana ili više.
U suštini, brzina zavisi od stepena pripremljenosti organizacije i dostupnosti sertifikacione kuće, ali je osnovni uslov potpuna usklađenost sa zahtjevima ISO standarda.
Validnost sertifikata se može provjeriti direktno kod sertifikacionog tijela koje ga je izdalo. Najčešće sertifikaciona tijela imaju na svom sajtu onlajn bazu sertifikata u kojoj se može unijeti broj sertifikata i odmah provjeriti da li je aktivan i važeći.
Ukoliko ta mogućnost ne postoji, uvijek se može poslati e-mail sertifikacionom tijelu sa zahtjevom za potvrdu validnosti sertifikata. Na osnovu broja sertifikata ili naziva organizacije, sertifikaciono tijelo će potvrditi da li je sertifikat aktivan, suspendovan ili istekao.
Naša preporuka je da se svaki sertifikat provjeri, naročito u postupcima javnih nabavki i tenderima, jer postoje različite zloupotrebe. Dešava se, na primjer, da se izda sertifikat sa važnošću od tri godine, ali da organizacija ne prolazi godišnje nadzorne audite – u tom slučaju sertifikat više nije validan, iako formalno ima datum isteka u budućnosti.
Takođe je važno provjeriti da li je sertifikaciono tijelo akreditovano od strane priznatog akreditacionog tijela koje je član IAF-a (International Accreditation Forum). Samo sertifikati koje izdaju akreditovana sertifikaciona tijela pod okriljem IAF-a imaju međunarodnu prepoznatljivost i priznaju se u drugim zemljama.
Na pojedinim tenderima se čak zahtijeva da ponuđač, na zahtjev naručioca, dostavi dokaz o akreditaciji sertifikacionog tijela za oblast u kojoj je izvršena sertifikacija. Time se dodatno potvrđuje da je sertifikat izdat u skladu sa međunarodno priznatim pravilima i da se odnosi upravo na traženu oblast djelovanja.
Radi se o istom standardu – ISO 27001:2022 je originalna verzija međunarodnog standarda za sistem upravljanja bezbjednošću informacija, koju je objavila međunarodna organizacija za standardizaciju (ISO) 2022. godine.
Oznaka ISO 27001:2024 obično se pojavljuje kada je taj standard usvojen kao nacionalni standard u određenoj zemlji, u ovom slučaju u Crnoj Gori, tokom 2024. godine. To znači da je sadržaj međunarodnog standarda identičan, ali se u oznaci pojavljuje godina njegovog usvajanja u nacionalnom sistemu standardizacije.
Dakle, ISO 27001:2022 i ISO 27001:2024 predstavljaju isti standard. Bitno je samo da sertifikat bude akreditovan, odnosno da ga izdaje sertifikaciono tijelo sa priznatom akreditacijom, jer jedino takav sertifikat ima međunarodnu validnost i prepoznatljivost.
Primjer usvojenog standarda u Crnoj Gori:
MEST ISO/IEC 27001:2024 – Sistemi upravljanja bezbjednošću informacija – Zahtjevi (usvojen prevođenjem međunarodnog standarda ISO/IEC 27001:2022).
Dobijanje ISO sertifikata nudi brojne koristi organizacijama uključenim u javne nabavke, uključujući:
- Povećana vjerodostojnost i reputacija: ISO sertifikacija pokazuje posvećenost vaše organizacije kvalitetu, ekološkoj odgovornosti, bezbednosti na radu i drugim ključnim oblastima, poboljšavajući vjerodostojnost kod klijenata, zainteresovanih strana i regulatornih organa.
- Poboljšanje konkurentnosti: ISO sertifikacija može dati vašoj organizaciji konkurentsku prednost na tržištu javnih nabavki, jer mnoge Vlade i organizacije javnog sektora zahtijevaju ili preferiraju dobavljače sa ISO sertifikatom.
- Ušteda troškova: Implementacija ISO standarda može pomoći vašoj organizaciji da poboljša efikasnost, smanji gubitke i minimizira rizik, što dovodi do uštede troškova tokom vremena.
- Pristup novim tržištima: ISO sertifikacija može otvoriti vrata novim tržištima i mogućnostima, kako u zemlji, tako i inostranstvu, pokazujući sposobnost vaše organizacije da ispunjava globalne standarde i regulatorne zahteve.
U Mobes Monte d.o.o., specijalizovani smo za konsutansku pomoć organizacijama koje žele da ispune zahtjeve ISO i standarda i sertifikuju sisteme menadžmenta. Naš tim iskusnih konsultanata nudi sveobuhvatne usluge prilagođene potrebama vaše organizacije, uključujući analizu rizika, podršku implementaciji, obuku, interne audite i pripremu za eksterne sertifikacione audite. Sa našim iskustvom i uspješno realizovanim projektima, možemo olakšati proces sertifikacije, minimizirati neusaglašenosti u vašim operacijama i maksimizirati koristi od ISO sertifikacije za vašu organizaciju.
Oznake ISO standarda u Crnoj Gori
ISO je skraćenica za Međunarodnu organizaciju za standardizaciju (International Organization for Standardization). Međunarodna organizacija za standardizaciju je nezavisno međunarodno telo koje razvija i objavljuje međunarodne standarde za različite industrije i oblasti, kako bi se osigurala kvalitet, sigurnost i efikasnost proizvoda, usluga i sistema.
Institut za standardizaciju predstavlja nacionalno tijelo za standardizaciju u Crnoj Gori, koje usklađuje domaće standarde sa međunarodnim standardima.
Primjer obilježavanja: Standard MEST EN ISO 9001:2016 nastao je prevođenjem engleske verzije evropskog standarda EN ISO 9001:2015 i objavljen je na crnogorskom i engleskom jeziku.
Nacionalni standard MEST EN ISO 9001:2016 je identičan sa medunarodnim standardom ISO 9001:2015, Quality management Systems - Requirements.
"Kako je malo ljudi upoznato sa verzijama standarda, naša preporuka je da pišete ISO 9001 sertifikat (važeća verzija) izdat od akreditovane sertifikacione organziacije ili ekvivalent."
Primjer standarda
Standardi se usvajaju u Crnoj Gori
Uloga Instituta za standardizaciju Crne Gore Institut za standardizaciju Crne Gore ima važnu ulogu da usvaja međunarodne i evropske standarde kao nacionalne, ali ne izdaje sertifikate – to rade sertifikaciona tijela akreditovana za odgovarajuće oblasti.
(Postoji samo jedan nacionalni institut!)
Preko 12 godina iskustva u implementaciji međunarodnih stadnarda i preko 600 zadovoljnih klijenata.
